Τι σχέση έχει με τον καρκίνο του προστάτη;

Αξίζει να τονιστεί ότι η ΚΥΠ δεν σχετίζεται με το καρκίνο του προστάτη και η υπαρξή της δεν προδιαθέτει στην ανάπτυξή του. Άλλωστε οι δύο παθήσεις αναπτύσσονται σε διαφορετικό τμήμα του οργάνου και με διαφορετικούς μηχανισμούς. Παρολαυτά μπορεί οι παθήσεις να συνυπάρχουν, γι’αυτό πάντα γίνεται έλεγχος για τον αποκλεισμό του καρκίνου του προστάτη. Στην καλοήθη υπερπλασία του προστάτη παρατηρούμε συχνά αυξημένο το PSA, του ειδικού προστατικού αντιγόνου που παράγεται από τα προστατικά κύτταρα φυσιολογικά αλλά χρησιμοποιείται και ώς καρκινικός δείκτης. Αξιολογούμε το PSA σε σχέση με το μέγεθος του προστάτη, τη ταχύτητα αύξησης του με τη πάροδο του χρόνου και το PSA ratio που θα μας δώσει πληροφορίες σχετικά με τη πιθανότητα κακοήθειας. Βεβαίως όταν υπάρχουν ενδείξεις ο ασθενής θα χρειαστεί να υποβληθεί σε βιοψία προστάτη προς αποκλεισμό ενδεχόμενης κακοήθειας.

Ποια είναι τα συμπτώματα της ΚΥΠ;

 Τα συμπτώματα της ΚΥΠ, δηλαδή τα συμπτώματα από το κατώτερο ουροποιητικό σύστημα, χωρίζονται σε αυτά που αφορούν στην αποθήκευση των ούρων στην κύστη (συμπτώματα αποθήκευσης) και σε εκείνα που αφορούν στην αποβολή των ούρων από την κύστη (συμπτώματα ούρησης)

Τα συμπτώματα αποθήκευσης είναι:
•        Συχνουρία, όταν για μικρές ποσότητες προκαλείται η τακτική ανάγκη για ούρηση.
•        Νυκτουρία, όταν ξυπνάμε τη νύχτα, για να ουρήσουμε.
•        Επιτακτικότητα, όταν δεν μπορούμε να αναβάλλουμε την ούρηση.
•        Επιτακτική ακράτεια, όταν δεν προλαβαίνουμε να πάμε στην τουαλέτα και έχουμε απώλεια ούρων

Τα συμπτώματα ούρησης είναι:
•        Μείωση ροής ούρων, όταν η ακτίνα των ούρων μειώνεται.
•        Δυσκολία στην έναρξη της ούρησης.
•        Διακοπτόμενη ούρηση.
•        Απώλεια σταγόνων ούρων μετά το τέλος της ούρησης.
•        Αίσθημα ατελούς κένωσης, η αίσθηση δηλαδή ότι η κύστη δεν άδειασε εντελώς.
•        Πλήρης αδυναμία ούρησης, η λεγόμενη επίσχεση ούρων.

Η μόνη λύση, τότε, στην εξαιρετικά δυσάρεστη αυτή εμπειρία είναι ή άμεση τοποθέτηση καθετήρα, αφού ο πόνος της επίσχεσης είναι αφόρητος.
Άλλα συμπτώματα είναι ο πόνος στην κύστη κυρίως κατά την ούρηση, ιδίως σε περιπτώσεις ουρολοίμωξης, καθώς και η αιματουρία, συνήθως σε περιπτώσεις λιθίασης της κύστης.

Τα συμπτώματα της υπερπλασίας του προστάτη ταλαιπωρούν έντονα τους άντρες γιατί:
•        Περιορίζεται η καθημερινή τους επαγγελματική και κοινωνική δραστηριότητα, αφού οι συχνές επισκέψεις στην τουαλέτα τις διακόπτουν.
•        Διαταράσσεται ο ύπνος τους, και έτσι αισθάνονται μία μόνιμη κόπωση.
•        Πολλές φορές, δεν προλαβαίνουν να πάνε στην τουαλέτα και χάνουν ούρα με αποτέλεσμα να λερώνουν το παντελόνι τους (ακράτεια).
•        Παρουσιάζεται και στυτική δυσλειτουργία.
Αυτές οι εμπειρίες μπορεί να συνοδεύονται από συναισθήματα ντροπής, μείωση της αυτοπεποίθησης, και καταθλιπτικά συμπτώματα.

Διάγνωση της πάθησης

  Η διάγνωση θα ξεκινήσει με τη λήψη του ιατρικού ιστορικού. Ο τύπος των ενοχλημάτων, το πόσο σοβαρά είναι, ο χρόνος εμφάνισής τους και η συχνότητά τους είναι βασικά στοιχεία για τα οποία θα ερωτηθείτε από τον γιατρό σας. Για την καλύτερη εικόνα του προβλήματος, ο γιατρός σας θα σας ζητήσει να συμπληρώσετε ένα ειδικό ερωτηματολόγιο (Διεθνές Ερωτηματολόγιο Συμπτωματολογίας Προστάτη-IPSS). Ακολουθεί η κλινική εξέταση που περιλαμβάνει τη δακτυλική εξέταση του προστάτη. Είναι βασική εξέταση, αφού δίνει τις πρώτες πληροφορίες για το μέγεθος του αδένα, τη σύστασή του και πιθανή υποψία για σκληρία στη σύσταση του προστάτη, σημείο ύποπτο για συνύπαρξη κακοήθειας.
  Βασική εξέταση είναι η μέτρηση της ροής των ούρων, δηλαδή η ουροροομετρία (uroflow). Ο ασθενής ουρεί μέσα σε ειδικό μηχάνημα που μετράει τη ροή, την ποσότητα των ούρων που αποβάλλονται και τον χρόνο της ούρησης. Συνήθως ο έλεγχος συμπληρώνεται με υπερηχογράφημα νεφρών, ουρητήρων, κύστεως και προστάτη καθώς και με εκτίμηση του υπολλείματος των ούρων, της ποσότητας δηλαδή των ούρων που παραμένει στη κύστη μετά την ούρηση.
  Κατά την πρώτη επίσκεψη, ο γιατρός μπορεί να σας ζητήσει γενική και καλλιέργεια ούρων, καθώς και κάποιες εξετάσεις αίματος, όπως ουρία και κρεατινίνη, για έλεγχο της νεφρικής λειτουργίας. Επίσης συνήθως θα σας ζητηθεί και έλεγχος του ειδικού προστατικού αντιγόνου (PSA).
  Σε κάποιες περιπτώσεις, γίνεται μία ενδοσκοπική εξέταση, η κυστεοσκόπηση, όπου, με ειδικό εύκαμπτο εργαλείο με μία μικρή κάμερα στην άκρη, παρατηρούμε με άμεση όραση την ουρήθρα, τον προστάτη και την ουροδόχο κύστη.
Τέλος, σε ειδικές περιπτώσεις χρησιμοποιείται και επιπλέον απεικονιστικός έλεγχος, η αξονική τομογραφία άνω και κάτω κοιλίας, καθώς και ο ουροδυναμικός έλεγχος, μία ειδική εξέταση που μελετά τη λειτουργία της κύστης και της ουρήθρας. Σκοπός όλων των εξετάσεων είναι να διακρίνει ο γιατρός τις επιπτώσεις της πάθησης, ώστε να μπορέσει να καθορίσει τη σωστή θεραπευτική στρατηγική σε συνεργασία με τον ασθενή.
 

Θεραπεία υπερπλασίας προστάτη

  Σήμερα, υπάρχουν πολλές θεραπευτικές επιλογές, ικανές να λύσουν το πρόβλημα κάθε άντρα. Ο ουρολόγος σας θα σας συστήσει τις καταλληλότερες για εσάς και θα σας βοηθήσει να αποφασίσετε ποια θα ακολουθήσετε. Η απόφαση λαμβάνεται πάντα εξατομικευμένα με βάση το ιστορικό, τα ευρήματα των εξετάσεων και τις επιθυμίες του άνδρα. 

-Ενεργός παρακολούθηση.
Αυτή συστήνεται σε ασθενείς με ήπια συμπτώματα, που δεν έχουν σημαντικές επιπτώσεις στην καθημερινότητά τους. Αυτή η θεραπευτική επιλογή περιλαμβάνει μεταβολές στον τρόπο ζωής του ασθενή, διατροφικές αλλαγές, έλεγχο των υγρών και περιορισμό τους πριν από την κατάκλιση το βράδυ, ούρηση πριν από την κατάκλιση, αποφυγή καφέ και αλκοόλ που έχουν διουρητική και ερεθιστική δράση, θεραπεία δυσκοιλιότητας, έλεγχος των φαρμάκων που χρησιμοποιεί ο ασθενής για άλλες παθήσεις και πιθανώς επιδεινώνουν τα συμπτώματα. Ένα μεγάλο ποσοστό ανδρών σε ενεργό παρακολούθηση δεν θα χρειαστεί συμπληρωματική θεραπεία για 5 χρόνια.

Φαρμακευτική αγωγή
Προτείνεται σε άνδρες με μέτριας ή σοβαρής βαρύτητας συμπτώματα. Παραδοσιακά υπάρχουν δύο μεγάλες κατηγορίες φαρμάκων, οι α-αποκλειστές και οι αναστολείς της 5α ρεδουκτάσης. Συμπληρωματικά  και ανάλογα με τα συμπτώματα χρησιμοποιούμε και αντιμουσκαρινικά φάρμακα, αναστολείς της φωσφοδιεστεράσης, φυτοθεραπεία καθώς και συνδυαστικές θεραπείες.
Συνήθως ξεκινάμε τη θεραπεία με α-αποκλειστή. Υπάρχουν διάφορα σκευάσματα σε αυτή την κατηγορία με παρόμοια αποτελεσματικότητα και παρόμοιο προφίλ ανεπιθύμητων ενεργειών. Αυτά που είναι κυρίως διαθέσιμα στην Ελλάδα είναι η αλφουζοσίνη, η ταμσουλοσίνη και η σιλοδοσίνη.Τα φάρμακα αυτά παρεμβαίνουν στο δυναμικό στοιχείο της απόφραξης, προκαλώντας χάλαση των λείων μυικών ινών του προστάτη και του αυχένα της κύστης χωρίς να επηρεάζουν το μέγεθος του προστάτη. Είναι ασφαλή φάρμακα και θα προσφέρουν βελτίωση των συμπτωμάτων στα δύο τρίτα των ασθενών μας. Τα φάρμακα αυτά μπορεί να προκαλέσουν ήπια υπόταση και για αυτό συνήθως συμβουλεύουμε να λαμβάνονται το βράδυ πριν την κατάκλιση. Μία άλλη παρενέργεια που μπορεί να υπάρξει είναι η ελάττωση ή κατάργηση του σπέρματος, χωρίς να επηρεάζεται η σκληρότητα της στύσης ή ο οργασμός. Αυτό οφείλεται στο ότι μία ποσότητα σπέρματος επιστρέφει στην ουροδόχο κύστη λόγω χάλασης του έσω σφιγκτήρα. Αυτό λέγεται παλίνδρομη εκσπερμάτιση και αποκαθίσταται μετά τη διακοπή του φαρμάκου.
Η δεύτερη κατηγορία φαρμάκων είναι οι αναστολείς της 5α ρεδουκτάσης (φιναστερίδη και ντουταστερίδη). Είναι φάρμακα που μειώνουν το μέγεθος του προστάτη κατά 25-30% περίπου μέσα σε διάστημα 6 μηνών. Συνήθως τα προτείνουμε σε άνδρες με μεγαλύτερους προστάτες άνω των 50 γραμμαρίων με μέτρια ή σοβαρά συμπτώματα. Οι αναστολείς της 5α ρεδουκτάσης είναι τα μόνα φάρμακα που ελαττώνουν την πιθανότητα επίσχεσης ούρων, ανάγκης για χειρουργείο στο μέλλον και εξέλιξης της καλοήθους υπερπλασίας. Όπως όλα όμως τα φάρμακα μπορούν να έχουν παρενέργειες και η βασικότερη που μπορεί να παρατηρηθεί σε ένα 20% των ανδρών είναι η ελάττωση της σεξουαλικής επιθυμίας.
Σε άνδρες με μέτρια ή σοβαρά συμπτώματα και μεγάλους προστάτες, μία συνηθισμένη σύγχρονη επιλογή είναι η συνδυαστική θεραπεία α-αποκλειστή και αναστολέα της 5α ρεδουκτάσης. Υπάρχει μάλιστα διαθέσιμο σκεύασμα, δηλαδή σε μία κάψουλα υπάρχουν και τα δύο συστατικά. Η λήψη γίνεται το βράδυ. Η συνδυαστική θεραπεία αποτελεί ασφαλή και αποτελεσματική επιλογή με βέλτιστο αποτέλεσμα, αλλά μπορεί να συγκεντρώσει αθροιστικά τις παρενέργειες και των δυο φαρμάκων. Ο γιατρός θα τα συζητήσει όλα αυτά με τον άνδρα και εξατομικευμένα θα ληφθεί η απόφαση για τη θεραπεία, ανάλογα και με τις επιθυμίες και τις προσδοκίες του ασθενούς.
Τα αντιχολινεργικά μόνα τους ή σε συνδυασμό με α-αποκλειστή μπορούν να δοκιμαστούν σε άνδρες με κυρίαρχα τα συμπτώματα της υπερλειτουργικής κύστης, δηλαδή επιτακτικότητα, συχνουρία, νυκτουρία και επιτακτική ακράτεια. Σε αυτούς τους άνδρες βέβαια πρέπει πρώτα να αποκλειστεί το ενδεχόμενο να κρύβεται κάτι άλλο πίσω από αυτά τα συμπτώματα, όπως ο καρκίνος της κύστεως και η λιθίαση. Τα αντιμουσκαρινικά επιδρούν στην ουροδόχο κύστη προκαλώντας χάλαση του τοιχωματός της. Γενικά είναι ασφαλή φάρμακα και οι πιο κοινές παρενέργειες που μπορεί να εμφανίσουν είναι η δυσκοιλιότητα και η ξηροστομία.
Οι αναστολείς της φωσφοδιεστεράσης είναι εξαιρετικά φάρμακα για τη στυτική δυσλειτουργία. Την τελευταία δεκαετία μεγάλες μελέτες που δημοσιεύτηκαν έδειξαν ότι μπορούν εκτός από τη βελτίωση της στύσης να βελτιώσουν και τα συμπτώματα από το κατώτερο ουροποιητικό σύστημα λόγω καλοήθους υπερπλασίας προστάτη. Σήμερα είναι διαθέσιμη εμπορικά η ταδαλαφίλη σε χαμηλή δόση 5 mg για ημερήσια χορήγηση. Είναι μία πολύ καλή επιλογή σε άνδρες που έχουν και συμπτώματα καλοήθους υπερπλασίας και στυτική δυσλειτουργία. Πρόβλημα στην Ελλάδα είναι ότι δεν συνταγογραφείται μέσω των ταμείων και ο άνδρας πληρώνει το σύνολο του κόστους του φαρμάκου.
Η φυτοθεραπεία είναι μία συχνή επιλογή σε άνδρες με καλοήθη υπερπλασία που προκαλεί ήπια συμπτώματα και κερδίζει συνεχώς έδαφος στην αντιμετώπιση της ΚΥΠ. Το πρόβλημα είναι ότι δεν υπάρχουν μεγάλες τυχαιοποιημένες μελέτες που να δίνουν σαφή αποτελέσματα. Ο ακριβής μηχανισμός δράσης της φυτοθεραπείας δεν είναι σαφής. Στο εργαστήριο φαίνεται να έχουν αντιφλεγμονώδεις και αντιανδρογονικές ιδιότητες, κάτι όμως που δεν έχει επιβεβαιωθεί επαρκώς στον άνθρωπο. Γενικά πάντως χρειάζεται μεγάλη προσοχή στα σκευάσματα που πωλούνται μέσω διαδικτύου. Να συμβουλεύεστε πάντα το γιατρό σας!
Όποια φαρμακευτική αγωγή και να επιλεγεί είναι εξαιρετικά σημαντική η παρακολούθηση του άνδρα σε βάθος χρόνου με συγκεκριμένο πρόγραμμα παρακολούθησης που καθορίζεται ανάλογα με το θεραπευτικό αποτέλεσμα.

Χειρουργική θεραπεία
Η χειρουργική θεραπεία ενδείκνυται, όταν παρά τη φαρμακευτική αγωγή τα συμπτώματα του ασθενούς επιμένουν και επηρεάζουν σημαντικά την ποιότητα της ζωής του ή όταν έχουμε επιπλοκές σχετιζόμενες με την Κ.Υ.Π.
Οι απόλυτες ενδείξεις για χειρουργική θεραπεία της ΚΥΠ είναι η επίσχεση ούρων, η νεφρική ανεπάρκεια λόγω απόφραξης, η υποτροπιάζουσα αιματουρία που οφείλεται στην ΚΥΠ, η λιθίαση της κύστης, τα εκκολπώματα της κύστης και οι υποτροπιάζουσες ουρολοιμώξεις. Το μεγάλο και επιδεινούμενο υπόλειμμα ούρων, μπορεί επίσης να αποτελέσει ένδειξη για χειρουργική παρέμβαση.
Σήμερα, η συχνότερη ένδειξη για χειρουργική θεραπεία είναι η ανακούφιση από τα "ενοχλητικά" συμπτώματα από το κατώτερο ουροποιητικό σύστημα, που οφείλονται στην ΚΥΠ και που ανθίστανται στη φαρμακευτική θεραπεία.

Κλασσική (μονοπολική) Διουρηθρική Προστατεκτομή (TUR-P, Transurethral Resection of the Prostate)
Είναι μια ενδοσκοπική επέμβαση, κατά την οποία αφαιρείται δια μέσου της ουρήθρας το αποφρακτικό τμήμα του προστάτη αδένα. Με τις ενδοσκοπικές τεχνικές είναι δυνατόν σήμερα να επιτύχουμε τα ίδια χειρουργικά αποτελέσματα όπως παλιότερα με τις ανοιχτές χειρουργικές τεχνικές, ενώ ταυτόχρονα οι επεμβάσεις διαμέσω της ουρήθρας είναι λιγότερο τραυματικές και με σημαντικά χαμηλότερα ποσοστά επιπλοκών και παρενεργειών. Μετά την επέμβαση, τα συμπτώματα βελτιώνονται στο 70–90% των ασθενών. H βαθμολογία του IPSS μειώνεται κατά 85% περίπου και η μέγιστη ροή των ούρων αυξάνεται κατά 8–18ml/sec. Η συχνότερη επιπλοκή είναι η παλίνδρομη εκσπερμάτιση.